'Ontwaken'​ (deel 2 van 4)

Hoe aandacht en geduld een psychiatrische patiënt uit een diepe depressie halen en dwangverpleging helpen voorkomen.

Deel 2 van een serie van 4 over medemenselijk contact en het positieve effect daarvan op trauma en stress.

Dwangverpleging

(Om redenen van privacy zijn de namen in deze blog gefingeerd) In het eerste deel van deze serie heeft u kunnen lezen hoe een liedje een veteraan uit een oud trauma haalt. In deze blog deel ik het ervaringsverhaal van Esther. Net als in het verhaal van de veteraan, speelt ook hierin het gehoor een grote rol. Esther werkt als psychiatrisch verpleegkundige op een gesloten afdeling van een ziekenhuis in het noorden van het land. Tijdens een ontmoeting vertelt Esther mij over Manulla, één van haar patiënten. Manulla is een jonge vrouw met een zeer traumatisch verleden. Haar geschiedenis is zo overweldigend voor haar zenuwstelsel dat ze in een diepe depressie is beland, en wel zo diep dat er geen contact met haar te maken is. Het medisch team is erg bezorgd omdat tot nu geen enkele behandeling heeft geholpen. Ze denken aan dwangverpleging als laatste redmiddel, maar dat ziet niemand zitten. Esther vraagt aan haar leidinggevende wat meer tijd om Manulla nog beter te kunnen observeren in de hoop een ingang bij haar te vinden. Haar engelengeduld wordt beloond…

Geluid als hulpbron

Tijdens haar dienst gaat Esther elk uur naar Manulla, ze praat tegen haar en ze kijkt naar haar. Na een tijdje valt het haar op dat Manulla vaak aan haar oor trekt. Dat brengt Esther op een idee. Geluid speelt namelijk vaak een grote rol bij trauma. Denk hierbij aan gierende banden, brekend glas, gegil, geschreeuw e.d. die tijdens de heftige gebeurtenis te horen waren. Het brein slaat deze geluiden tezamen met de gebeurtenis op in het geheugen. Wanneer er in het hier en nu dezelfde geluiden te horen zijn dan kan het trauma worden getriggerd. Dit zagen we ook gebeuren bij Paul Guest uit het verhaal in mijn eerste blog. Geluid kan overigens ook als hulpbron worden ingezet en een positieve activatie in het zenuwstelsel op gang brengen: wat is wél aangenaam om te horen? Dit is de insteek die Esther gebruikt naar aanleiding van de aanwijzing die Manulla zelf onbewust heeft gegeven.

Ontwaken

Esther duikt opnieuw in het dossier van Manulla: wie is ze, waar komt ze vandaan, wat is haar verhaal? Ze betrekt de familie erbij, haar man en haar zoontje. Samen verzamelen ze mooie muziek, verhalen en herinneringen. Ze brengen foto’s mee van thuis, van vakanties en feestelijke gebeurtenissen en hangen die voor Manulla op. Ze nemen boeken mee met sprookjes waarin bevrijding en ontwaken het thema zijn en ze lezen per tourbeurt aan haar voor. En ze draaien haar favoriete nummers. Haar man streelt haar en houdt haar hand vast als hij zachtjes liedjes voor haar zingt. Haar zoontje kruipt soms bij haar in bed, vlijt zich tegen haar rug en slaat de armen om zijn moeders schouders. Zo’n twee weken lang is dit een vast ritueel van het gezin en Esther met haar team. En dan gebeurt het: Manulla maakt de eerste tekenen van contact, ze reikt zelf uit naar de handen van haar man, ze wijst op de foto’s aan de wand en glimlacht bij het horen van de muziek. Haar gezicht krijgt kleur wanneer haar man en zoontje haar aanraken.  Langzaamaan maakt de slappe spiertonus plaats voor nog meer beweging, voor het opstrekken van de rug, voor zelf uit bed komen om de foto’s van dichtbij te bekijken. Ook haar stem komt op gang, terwijl ze zelf meeneuriet met de muziek. En vervolgens ontstaan er kleine gesprekjes en maakt ze werkelijk contact door eenieder die in de ruimte is, aan te kijken. Manulla is ‘ontwaakt’ en kruipt voorzichtig uit haar diepe, donkere depressie, naar het licht, in het hier en nu.

Tijd en geduld essentieel

Als ik Esther vraag wat haar zo raakt in deze ervaring zegt ze: ‘Ik heb de tijd en ruimte van mijn leidinggevende gekregen om verder te kijken en andere specifieke traumagerelateerde vaardigheden in de zorg van Manulla in te brengen. In dit geval heeft het als resultaat gehad dat dwangverpleging niet nodig was, dat de patiënt zelf weer in staat was om keuzes te maken waarmee ze verdere behandeling kon aanvaarden. Het vergde tijd, geduld en betrokkenheid van de familie om haar weer bij haar zelf te laten komen en dat is gelukt.’ We concluderen samen dat het maken van contact op verschillende niveaus, dieper in het verhaal van de patiënt duiken, kijken, aanraken, aanreiken en ondersteunen door de verschillende partijen, de levensenergie van Manulla weer heeft teruggebracht. Esther voegt als laatste nog toe: ‘De zelfbeschikking van de patiënt is heel belangrijk, hoe ziek iemand ook is!’